با آغاز ماه محرم، شرکت در مجالس ذکر و عزاداری امام حسین علیه السلام، جزو برنامههای روزانه بسیاری از خانوادهها قرار میگیرد. به همراه بردن کودکان در این مراسمها، امری مطلوب و لازم است، چرا که تاثیر به سزایی در انتقال روحیه معنوی به آنها دارد. ضمیر کودک آثار این مجالس و محافل را جذب میکند و نورانیت آنها در ضمیر او اثر میگذارد. اما مساله آنجاست که در برخی از این مراسمها، مسائل و مواردی وجود دارد که میتواند موجبات ترس و نگرانی کودک را فراهم کند. حال آنکه تصویری که از این فضاها در ذهن کودک ثبت میشود، باید مثبت، خوشایند و آرامشبخش باشد تا زمینه پیوند روزافزون او با این مجالس را فراهم کند.
کجا برویم؟
در هنگام انتخاب مجلس عزاداری که قصد شرکت در آن را دارید، یادتان باشد که شما دیگر یک زوج بالغ تنها نیستید و باید اقتضائات حضور فرزند کوچکتان را نیز درنظر داشته باشید. بزرگ بودن فضا و عدم تراکم جمعیت یکی از مواردی است که باید درنظر بگیرید. بچهها اگر فضایی برای بازی و تحرک داشته باشند، راحتتر با مکان مانوس میشوند. نکته دیگر، احساس منفی کودکان در تاریکی است. برخی از هیئات، هنگام عزاداری و سینهزنی، تاریکی نزدیک به مطلق ایجاد میکنند. بسیاری از بچههای کوچک در این وضعیت ترسان میشوند و شروع به جیغ زدن یا گریه میکنند. اگر فرزند شما در این دسته قرار دارد، یا حتی گریه نمیکند اما دچار احساسات منفی میشود، برای مدتی مجالس دیگری را انتخاب کنید. دقت کنید که جایی که برای نشستن با فرزندتان انتخاب میکنید، به اندازه کافی از بلندگوها یا ادوات موسیقی عزاداری فاصله داشته باشد تا بلندی صدا، موجب ترس او نشود. حتی برخی از نوزادان نیز به شدت از صدای بلند میترسند و با شنیدن اولین جمله مداح مراسم یا اولین صدای سنجزنی، گریه شدید را آغاز میکنند. در این موارد، تلاش کنید که تا جای ممکن از دستگاههای پخش صوت فاصله بگیرید و حتی در صورت امکان محوطه بیرونی مجلس را برای حضور انتخاب کنید.
چه بشنویم؟
علاوه بر اقتضائات فیزیکی مکان، دقت به لحن و محتوای مرثیهها و نوحهها نیز مهم است. برخی از کودکان کاملا به مضمون روضه توجه میکنند. بنابراین شرکت دادن آنها در مجالسی که در آنها روضههای باز خوانده میشود و یا مقتلخوانی صورت میگیرد، کار درستی نیست. کودکان نیاز دارند تا بیشتر با وجه رحمانی ماجرای کربلا آشنا شوند و عظمت، شجاعت، صبر، مهربانی و سایر خصوصیات مثبت قهرمانان کربلا برای آنها ذکر شود. اصل بیان تقابل خیر و شر در کربلا و صحبت از مبارزه برای رسیدن به خوبیها و نیکیها، لازم است اما طرح جزئیاتی که درکشان برای کودکان سنگین است و یا احساس ناامنی در آنها ایجاد میکند، ضرورتی ندارد و بعضا آسیبزاست. برای مثال، برخی از کودکان آنقدر تصویرسازی قویای از نحوه شهادت حضرت علی اصغر یا حضرت رقیه میکنند، که تا مدتها در ذهن شان باقی میماند و آنها را آزرده میکند. همچنین لحن مداحیها و نوحهخوانیها نیز مهم است. آواها و نغمهها و سبک مداحی برخی از افراد، میتواند برای کودکان دلهرهآور باشد. شناخت پیشین شما از سبک روضهخوانی مداح مجلس، میتواند در انتخاب یا عدم انتخاب آن جلسه به شما کمک کند.
چگونه اشک بریزیم؟
والدین دوست دارند که مانند سایر شرکتکنندگان در مجلس، در عزای امام حسین اشک بریزند. اما قریب به اتفاق کودکان از دیدن گریه مادر یا پدرشان، آزرده میشوند. والدین برای کودک منبع محبت و امنیت هستند، او هنگامی که ناراحتی و گریه آنها را میبیند، احساس ناامنی میکند. حتی برخی از کودکان فکر میکنند که مقصر ناراحتی والدینشان آنها هستند و از این بابت دچار احساسات منفی میشوند. البته واکنش کودکان به این مسئله، یکسان نیست و بسته به روحیاتشان، عکسالعملهای مختلفی بروز میدهند. شما میتوانید واکنش فرزندتان را رصد کنید و با توجه به آن، شیوه مناسب را اتخاذ کنید. برخی از کودکان اگر مشغول بازی با همسالانشان باشند و یا غرق در بازی با موبایل یا تبلت شده باشند، حتی صدای بلند گریه والدین نیز، چندان توجه آنها را برنمیانگیزد و میتوان به این ترتیب فرصت مناسبی برای عزاداری پدر و مادر فراهم کرد. دسته دیگری از کودکان از شنیدن صدای بلند گریه غمگین میشوند اما گریه آرام و کنترل شده را میپذیرند. کافی است به این بچهها چنین جملات توضیحیای را بگویید، آنها با گریه شما کنار میآیند: «مامان! چرا گریه میکنی؟» «خوب آقا روضه میخونه، منم گریه ام میگیره.» یا «چون دلم برای امام حسین تنگ شده، آخه من خیلی امام حسین رو دوست دارم» و … . اما برخی از کودکان با دیدن لحظهای اشک ریختن پدر و مادر، عمیقا به هم میریزند و ممکن است حتی تا ساعتها یا روزها اندوهگین و نگران باشند. در این موارد سعی کنید به نحوی عزاداری کنید که فرزندتان متوجه اشک ریختن شما نشود و یا در هنگام روضه فرزندتان در کنار شما نباشد، تا هم شما امکان عزاداری پیدا کنید، هم فرزندتان آسیب نبیند. البته در همه حالات، توصیه میشود که در پایان برنامه، فرزندتان را در آغوش بگیرید و او را ناز و نوازش کنید تا احساس منفی احتمالیاش خنثی شود و از انرژی معنوی مثبت شما نیز بهرهمند گردد.
چگونه انس بگیریم؟
هدف اصلی از حضور کودکان در مراسمهای عزاداری و هیئات، انس گرفتن آنها با این مجالس و بهرهمندی از نورانیت و فیوضاتی است که در این محافل وجود دارد. بر این اساس، حتی اگر کودکان در فضای بیرونی جلسه مشغول بازی باشند یا در مهدکودک گوشه حسینیه، درحال درست کردن کاردستی باشند، هدف مورد نظر برآورده میشود. بدین ترتیب زمینه ترس کودکان از فضای روضه نیز از بین میرود. خصوصا که برخی از هیئات، سینهزنی کودکانهای نیز برای بچهها برگزار میکنند. همچنین در نظر داشته باشید که هرچه کودکان بیشتر در فضای روضه و عزاداری قرار بگیرند، به مرور انس بیشتری با آنها پیدا میکنند. با توجه به این موضوع، شما میتوانید برای کودکان حساس، از بازههای زمانی کوتاه و حضور در حاشیه جلسات شروع کنید و کمکم زمان حضورتان را طولانیتر کنید و در مجلس اصلی حضور پیدا کنید.