صرفه جویی

شاید این مطالب برایتان مفید باشد

نترس! این خیمه امن است!

29 بهمن 1397

رام کردن اسباب­ بازی­های سرکش!

28 بهمن 1397

گوشی در دست بچه ها  / هر قلندر چهل مویابل

28 بهمن 1397

در تعامل با فرزندان، موقعیت های زیادی پیش می آید که بزرگترها دغدغه مند می شوند که شاید کاری که فرزندشان اکنون به آن مشغول است، اسراف محسوب می شود و باید به طریقی مانع انجام آن شوند تا هم در آن لحظه از هدر رفت منابع جلوگیری کنند و هم عادت به قناعت و صرفه جویی را در فرزندان خود ایجاد کنند. بر این اساس جا دارد تاملی روی این موضوع داشته باشیم که چه کارهایی را اگر بزرگترها انجام دهند، اسراف است اما انجام همان کار توسط کودکان، اسراف دانسته نمی شود. همچنین راهکارهایی وجود دارد تا ضمن حفظ احساس آزادی در کودک، مصرف او را مدیریت کنیم و یا به طریقی هدررفت منابع و وسایل را جبران کنیم. این راهکارها، علاوه بر تاثیر لحظه ای خود، سبک زندگی خانواده و فرزندان را به سوی یک سبک زندگی مبتنی بر صرفه جویی واستفاده صحیح از نعمات الهی، سوق می دهند.

آن مایه حیات

برای قریب به اتفاق کودکان، آب بازی از محبوب­ترین فعالیت­ها است که می­توانند ساعت­ها به انجام آن مشغول شوند و روح و جان خود را با این بازی تازه کنند. از سوی دیگر، وقتی والدین شاهد آب بازی کودکان هستند، این جمله مدام در ذهنشان پژواک می­شود که آب هست اما کم است. اگر بخواهیم منصفانه عمل کنیم، نه باید فرصت آب بازی را به کلی از کودکان بگیریم و نه می­توانیم به آنها مجوز دهیم که بی هیچ محدودیتی، هرچقدر که می­خواهند آب­ بریزند. راهکارهای زیر می­تواند در این راستا راهگشا باشد:

·         فرصت­هایی برای آب بازی مدیریت شده فراهم کنیم. مثلا به طور مرتب بچه­ها را به استخرهای عمومی ببریم، آنها را در آب دادن به باغچه یا گلدان­ها مشارکت دهیم، در حمام یک تشت آب و وسایل بازی در اختیار کودک بگذاریم تا آب بازی کند و …

·         هنگامی که بچه­ها مشغول بازی با شیر آب یا شلنگ هستند، خروجی آب را از شیرفلکه کم کنیم تا میزان کمتری آب خارج شود. این کار از هیجان آب بازی با آب پرفشار نیز می­کاهد و کودک زودتر از بازی دست می­کشد.

·         در مواقعی که ابزار آب بازی کم­مصرف را مهیا کرده­ایم، آب را از مبدا قطع کنیم تا بازی کودک به همان امکانی که برایش فراهم شده، محدود شود. مثلا سینک آب را پر از آب کرده­ایم و امکان کف بازی را هم برای او فراهم کرده­ایم، دیگر با قطع آب از مبدا، امکان آب ریختن از شیر را به او ندهیم.

·         می­توانیم پس از آنکه بچه­ها با آب درون تشت بازی کردند، با همراهی خود آنها در همان آب لباس بشوریم تا استفاده بهینه­تری از آب صورت گرفته باشد.

·         بازی کردن با تفنگ آب­پاش در حمام یا حیاط یا پارک به اندازه آب بازی با مقدار زیادی آب برای کودکان لذت­بخش است.

·         کودکان را عادت دهیم تا اگر از آبی که برای خوردن در لیوان ریخته بودند، چیزی اضافه ماند، آن را برای دفعه بعد نگه دارند یا به گلدان­های خانه بدهند.

·         اگر شیر آبی هست که عموما کودکان آب را از طریق آن هدر می­دهند، می­توان به صورت دایمی فشار آن را کمتر کرد تا هدررفت آب کمتر شود.

·         مسئول آب خانه، رییس آب و عناوین مشابه اینها، می­تواند کودکان را تشویق کند تا بیشتر مراقب مصرف آب در خانه باشند.

·         برای بچه­هایی که کمی بزرگتر هستند، می­توان گاهی فقدان آب را شبیه­سازی کرد. مثلا یک روز دو ساعت شیرفلکه آب را ببندیم و با بچه­ها موقعیت­های مختلف نیاز به آب در زندگی روزمره را تجربه کنیم تا پس از پایان قطعی برنامه­ریزی شده، بیش از پیش قدردان آب این موهبت بی­بدیل الهی باشند.

خوراک روح کودکان

پس از آب، دغدغه دیگر بزرگترها، هدررفت مواد خوراکی از جمله غذاها و میوه­ها است. بازی کردن با غذا، از علایق عمومی کودکان خصوصا در سنین پایین است. علاقه­ای که نباید جلوی آن گرفته شود و انجام آن برای کودک مفید است. گویی بخشی از غذا، خوراک جسم کودک است و بخش دیگر، خوراک روح او. والدین می­توانند هنگام غذا دادن به کودکان، زیرانداز تمیزی روی زمین بیاندازند تا پس از پایان غذا خوردن کودک، مواد خوراکی پخش­شده آلوده محسوب نشوند و مجددا قابل خوردن باشند. برای پیشگیری از بیرون ریختن غذاهای باقی­مانده در ظرف بچه­ها، پدر و مادر می­توانند کمی دیرتر شروع به خوردن غذا کنند و یا کمی زودتر دست از غذا بکشند که اگر غذای کودکان اضافه آمد، ظرفیت خوردن آن را داشته باشند. البته در مواردی که غذا دست خورده شده یا بزرگترها امکان خوردن آن را ندارند، جمع کردن خوراکی­ها و ریختن آن برای پرنده­ها، مانع از اسراف می­شود. و یا اگر در فامیل و همسایه­ها، کسی پرنده خانگی داشته باشد، احتمالا از اینکه باقی مانده خوراکی­هایتان را جمع کنید و به دست آنها برسانید، استقبال می­کند. گاهی در مهمانی­ها، بچه­ها چیزهایی را نیم­خورده می­کنند و قابل حدس است که میزبان دیگر آن ماده خوراکی را مصرف نخواهد کرد. در چنین مواردی می­توانید بدون تعارف نیم­خورده کودکان را جمع کرده و با خود به خانه بیاورید تا بعدا مورد استفاده خود یا کودکانتان قرار گیرد. در مورد میوه­هایی که نصفه خورده شده­اند، می­شود بخش­های سالم میوه را جدا نموده و خرد کرد و همچون سالاد میوه دوباره مورد استفاده قرار داد.

چسب، کاغذ، قیچی!

گاهی کودکان برای درست کردن یک کاردستی ساده، چندین ورق کاغذ سفید و مقدار زیادی چسب استفاده می­کنند. یا چندین برگ کاغذرنگی را بی هدف قیچی می­کنند. یا کل یک نوار چسب را دور تا دور صندلی می­پیچند. و از این قبیل رفتارها، که شائبه اسراف را به همراه دارد و والدین بیم آن را دارند که کودک محدودیت منابع و لزوم قناعت­پیشه بودن را درک نکند. راهکارهای زیر، می­تواند به جلوگیری از اسراف، در عین حفظ احساس آزادی در کودک کمک کند:

·         کودکان به احساس وفور و عدم تنگنا برای شکل­گیری جهان­بینی امن نسبت به دنیای پیرامون­شان و شکوفایی خلاقیت­هایشان، نیازمندند. بنابراین بریز و بپاش­های معمول در هنگام بازی و کاردستی، قابل اغماض است و معمولا ولع خرابکاری کودکان، دوره کوتاهی دارد.

·         در مواردی که بچه­های بزرگتر عامدانه و مکرر ابزارهایی را اسراف می­کنند، می­توانید به عنوان نتیجه طبیعی عمل­شان، تجربه کمبود را برای آنها رقم بزنید. مثلا با آنها قرارداد ببندید که هفته­ای یک چسب برای­شان تهیه می­کنید و اگر زودتر از آن تمام شد، باید با روش­های ابداعی خودشان، جایگزین­هایی برای چسب بیابند.

·         گاهی اسراف­کاری کودکان به علت نیاز آنها به دست­ورزی است. این نیاز را می­توانید از طرق مختلف از جمله بازی با پسماند چای و آب میوه و پوست میوه و … براورده کنید. مثلا آنها را در اختیار کودکان قرار دهید تا قالب بزنند، احجام معنادار بسازند، کلاژ درست کنند و … .

·         بخشی از نیاز بی­پایان کودکان به کاغذ برای نقاشی کشیدن و تهیه کاردستی را می­توانید با سررسیدهای تاریخ گذشته، دفتر نقاشی­های پرشده، کتاب­های عکس­دار بلااستفاده، کاغذهای تبلیغاتی، جعبه­ها و کارتون­های مختلف، کاغذکادوها و پوسترها پاسخ بدهید. اوریگامی، برش، برچسب چسباندن، کلاژ و کاردستی­های مختلف با این گزینه­های پیشنهادی، امکان خوبی را در برابر فرزندان شما قرار می­دهد.

·         کاغذها را کوچک کنید تا همه فضای آن را استفاده کنند. مثلا یک کاغذ آچهار را میتوان به دو یا حتی چهار بخش تقسیم کرد. همچنین می­توان کاغذ جعبه­های مختلف، همچون جعبه دارو، دستمال کاغذی و خرما را برید و روی آنها نقاشی کشید.

·         برای بعضی از کودکان، آگاه شدن از داستان تولد کاغذ از درخت یا چسب از نفت و موارد مشابه، می­تواند در صرفه­جویی بیشتر آنها موثر باشد.

عملیات انهدام

از دیگر شکایت­های خانواده­ها، تخریب زودهنگام اسباب­بازی­هاست. در بسیاری از موارد، این کار کودکان رفتاری در راستای کشف و خلاقیت آنهاست و اسراف محسوب نمی­شود. آنها با تخریب اسباب­بازی، به نوعی دارند با آن بازی می­کنند و نباید مانع آنها شد. البته در مواردی نیز خراب کردن اسباب­بازی، تبدیل به نوعی عادت بی­محابا برای فرزندان می­شود. در چنین مواردی پدر و مادر می­توانند بنا به صلاحدید خود از روش­های تشویقی یا تنبیهی صحیح استفاده کنند و یا کودک را با نتیجه طبیعی رفتارش که همانا محرومیت از اسباب­بازی موردنظر است، روبرو کنند. استفاده از اسباب­بازی­های ساختنی که با وسایل بازیافتی موجود در خانه همچون قوطی پنیر، لوله دستمال رولی، بطری نوشیدنی و … تولید می­شوند، می­تواند راهکاری برای جلوگیری از هدررفت منابع باشد. یکی دیگر از عواملی که منجر به اسراف یا تبذیر می­گردد، تعدد خرید اسباب­بازی­ است. با امانت گرفتن یا مبادله اسباب­بازی با دیگران، می­توان بخشی از نیاز به اسباب­بازی­های جدید را پاسخ گفت. یادتان باشد که هر اسباب­بازی خرابی، دورریختنی نیست. گاهی اسباب­بازی­ها با کمی خلاقیت و وقت گذاشتن، قابل تعمیر هستند و یا می­توانند تغییر کاربری دهند و به ابزار جدیدی برای بازی تبدیل شوند.

همین لباس زیبا

بچه­ها زودتر و زیادتر از ما لباس­هایشان را سوراخ یا پاره یا فرسوده می­کنند. برخی از آسیب­هایی که لباس­ها می­بینند، با کمی ذوق و سلیقه می­توانند از تهدید به فرصت تبدیل شوند. دکمه، تور، نقاشی روی لباس، جیب، سرزانویی، تغییر نوع لباس مثلا از آستین بلند به استین کوتاه و … مواردی هستند که می­تواند آن لباس را احیا کند. البته در مواردی هم دیگر قابلیت تعمیر لباس وجود ندارد و باید به گزینه­هایی همچون تبدیل به لباس و رختخواب عروسک، کیف کوچک و یا حتی دستگیره آشپزخانه فکر کرد. یکی از مشکلاتی که خود پدر و مادر نیز به آن دامن می­زنند، تنوع­طلبی بیش از اندازه در خرید لباس است که تا جای ممکن باید از آن دوری کرد. ما حتی می­توانیم برای تهیه لباس­های لازم برای بچه­ها، از رد و بدل کردن لباس­های سالم بین اقوام و دوستان نزدیک بهره ببریم. پالتوی دخترخاله فرزند ما که اکنون برای او کوچک شده، می­تواند یک زمستان به امانت تنپوش فرزند ما باشد. یا کفش مجلسی فرزند ما می­تواند یک عروسی پاپوش فرزند دوستمان باشد. لباس­های دوران نوزادی که به سرعت کوچک می­شوند، می­توانند به گنجه خانوادگی بپیوندند و برای نوزادان دیگر خانواده مورد استفاده قرار بگیرند. این کار هم فرهنگ قناعت را در خانواده پرورش می­دهد، هم صمیمیت و محبت بین افراد را تحکیم می­کند. خوب است پدر و مادر با عمل خودشان تفاوت بین لباس منزل، لباس کار و لباس مهمانی را به فرزندان آموزش دهند و این موضوع را در ذهن آنها زمینه­سازی کنند که پوشیدن لباس آبرو در خانه، نوعی اسراف محسوب می­شود.

روح سبز صرفه­ جویی

در کنار همه تکنیک­های صرفه­جویی و مهم­تر از آنها، رویه کلی حاکم بر زندگی خانواده قرار دارد. در خانواده­ای که تک تک نعمات الهی ارزشمند هستند و همه افراد به مدیریت بهینه مصرف دقت دارند، این روحیه در فرزندان کوچک­تر نیز پرورش می­یابد. برای مثال مادری که از آب شستن سبزی­ها برای شستن حیاط خانه یا مصارف مشابه دیگر استفاده می­کند، یا پدری که در حمام آب سرد ابتدای لوله را در ظرفی جمع می­کند تا بعدا در فلاش تانک بریزد، پیام اهمیت صرفه­جویی در مصرف آب را بی هیچ کلامی به فرزندان خود می­دهند. یکی دیگر از موضوعاتی که فرزندان می­توانند از پدر و مادر خود بیاموزند، مصرف بهینه وقت و فرصت است. فرهنگ برنامه­ریزی و بهره بردن از زمانی که خداوند در اختیار انسان قرار داده است، می­تواند از والدین به فرزندان منتقل شود تا آنها هرچه بزرگ­تر می­شوند، وقت خود را صرف فعالیت­های هدفمندتری کنند.